Hoe wordt een kabinet gemaakt?
Deel op sociale media:
In Nederland duurt het vaak maanden voordat er een nieuw kabinet is. Waarom gaat dat zo langzaam? En wat gebeurt er in de tussentijd? In dit artikel lees je stap voor stap hoe de formatie werkt en hoe verkenner, informateur en formateur werken.
Korte geschiedenis
Nederland is sinds de 19e eeuw een
De
Veel mensen vonden dat de rol van de koning(in) niet meer paste in een moderne democratie. Daarom besloot de Tweede Kamer in 2012 om de regie zelf te nemen. Sindsdien kiest de Kamer zelf wie de formatie leidt. De Koning(in) speelt alleen nog een formele rol bij de beëdiging van de ministers en
Na de verkiezingen
Na de Tweede Kamerverkiezingen wordt de Tweede Kamer opnieuw samengesteld. Dit gebeurt op basis van de uitslag van de verkiezingen. Het totale aantal geldige stemmen wordt gedeeld door 150. Dat is het aantal zetels in de Tweede Kamer. Dit bepaalt hoeveel stemmen een partij moet hebben voor 1 zetel in de Tweede Kamer. Dit aantal kan per verkiezing verschillen.
Het aantal stemmen dat een partij krijgt, bepaalt hoeveel zetels die partij krijgt in de Tweede Kamer. Meestal heeft geen enkele partij alleen een meerderheid. Daarom moeten partijen in Nederland samenwerken om een kabinet te kunnen vormen. Dat heet een coalitie vormen.
Om dat proces te starten, benoemt de Tweede Kamer eerst een verkenner.
De verkenner onderzoekt de mogelijkheden
In de verkenningsfase nodigt de voorzitter van de Tweede Kamer alle
De verkenner komt meestal uit de grootste partij. Hij of zij spreekt met alle fractievoorzitters. Het doel is duidelijk: onderzoeken welke partijen samen een meerderheid hebben en kijken of zij met elkaar willen samenwerken.
Na de gesprekken schrijft de verkenner een verslag. Daarin staat welke partijen de meeste kans hebben om samen een kabinet te vormen.
De informateur leidt de onderhandelingen
Na de verkenning benoemt de Tweede Kamer een informateur. De informateur onderzoekt of partijen het eens kunnen worden over grote onderwerpen, zoals belastingen, wonen, zorg, klimaat en migratie. Dat gebeurt in lange onderhandelingen. Soms lukt dat niet. Dan kan de Kamer een nieuwe informateur benoemen of zelfs teruggaan naar een nieuwe verkenningsfase.
Als het wel lukt, schrijft de informateur een concept voor het
De formateur kiest de ministers
Als de inhoudelijke afspraken rond zijn tussen de coalitiepartijen, benoemt de Tweede Kamer een formateur. Dat is meestal de toekomstige minister-president.
De formateur verdeelt de ministeries en bespreekt welke partij een minister of staatssecretaris levert. Soms gaat dat nog mis en kan de formatie alsnog stranden.
Daarna begint het zoeken naar de juiste mensen. De partijen die meedoen dragen hun kandidaten voor. Zij worden de nieuwe ministers en staatssecretarissen. Daarna benoemt de Koning(in) de nieuwe bewindspersonen officieel.
Demissionair kabinet
Totdat het nieuwe kabinet kan beginnen, blijft het oude kabinet aan. Dat oude kabinet heet dan een demissionair kabinet. Het handelt alleen lopende zaken af en neemt geen grote nieuwe besluiten. In een noodsituatie kan een demissionair kabinet wel belangrijke beslissingen nemen.
Hoelang duurt de kabinetsformatie?
Een kabinetsformatie kan kort duren, maar vaak duurt het maanden. In de afgelopen 25 jaar duurde een formatie gemiddeld 114 dagen. De kortste was in 2003: 67 dagen. De langste was in 2021: 299 dagen. Dat record laat zien hoe moeilijk het kan zijn om met veel partijen tot afspraken te komen.
Als het kabinet er is
Als de formatie klaar is, benoemt de Koning(in) de ministers en staatssecretarissen. De minister-president presenteert daarna het regeerakkoord in de Tweede Kamer. Dan kan het nieuwe kabinet officieel aan de slag.