ሓበሬታን ክንክንን ብዛዕባ ጾታዊ ጥዕና

• ውሑስ ዘይኮነ ጾታዊ ርክብ እንተፈጺምካ፡ STI ክትሕከም ትኽእል ኢኻ። ዋላ ባዕልኻ ዝኾነ ምልክታት እንተዘይሃለወካ ናብቶም ጾታዊ ርክብ እትፍጽመሎም ሰባት እውን ከተመሓላልፎ ትኽእል ኢኻ። STI እንተሃልዩካ ክትፈልጥ እትኽእለሉ እንኮ መገዲ መርመራ ምግባር እዩ። እዚ ኣብ ሓፈሻዊ ሓኪምካ ወይ ኣብ ኣገልግሎት ጥዕና ከባቢያዊ ምምሕዳር (GGD) ክግበር ይከኣል። ዝኾነ ሰብ ክምርመር ይኽእል እዩ። ኣብ መንጎ ጾታን መርመራ STIን እንተወሓደ ሓደ ሰሙን ክህሉ ኣለዎ። ጾታዊ ርክብ ኣይትፍጸም ክሳብ STI ከም ዘለካን ተሓኪምካን ክሳብ ዘይትረጋገጽ። STI እንተተመርሚርካ፡ ነቲ ዝተኣዘዘ ሕክምና ተኸተል። STIs ብጸረ-ነፍሳት ወይ ጸረ-ቫይረስ መድሃኒታት ክሕከሙ ይኽእሉ። መርመራ STI ክትገብር ኣለካ ድዩ ኣይግባእን ርግጸኛ ኣይኮንካን? እቲ ናይ STI መርመራ ውሰድ ። ናብ ሓኪም ክትከይድ ኣይትደልን ዲኻ? ናይ ገዛ ፈተና እውን ክትወስድ ትኽእል ኢኻ። ይኹን እምበር፡ ኩሎም ናይ ገዛ መርመራታት ብማዕረ ዘተኣማምኑ ኣይኮኑን። ብዛዕባ ናይ ገዛ መርመራ ብኸመይ ከም ዝሰርሕን ኣየኖት ናይ STI ናይ ገዛ መርመራታት ዘተኣማምኑ ምዃኖምን ኣብ soaaids.nl ኣንብብ: STI home test። ብSTI እንተተመርሚርካ፡ ንጾታዊ መጻምድትኻ እውን ኣፍልጦ። ብድሕሪኡ እውን ክምርመሩን ክሕከሙን ይኽእሉ።

• ህጹጽ መከላኸሊ ጥንሲ (morning-afterpil)፡ ዘይውሑስ ጾታዊ ርክብ ድሕሪ ምፍጻምኪ ከም ጓል ኣንስተይቲ መጠን በዚ ከኒና ጥንሲ ክትከላኸሊ ትኽእሊ ኢኺ። ነዚ ከኒና ካብ ፋርማሲን ድኳን መድሃኒትን ክትገዝእዮ ትኽእሊ ኢኺ። ነዚ ድማ ካብ ሓፈሻዊ ሓኪምኪ ናይ ትእዛዝ ወረቐት ኣየድልየኪን እዩ። ዘይውሑስ ጾታዊ ርክብ ድሕሪ ምፍጻምኪ ነዚ ከኒና ብዝተኻእለ መጠን ቀልጢፍኪ ክትውሕጥዮ ድማ ይግባእ። እቲ ህጹጽ መከላኸሊ ጥንሲ (morning-afterpil) ካብ 10 ክሳብ 15 ኤውሮ ገንዘብ ይሓትት።

• ኮንዶም ምጥቃም፦ ኣብ እዋን ጾታዊ ርክብ ኮንዶም ምጥቃም ዝርግሐ ብጾታዊ ርክብ ዝመሓላለፉ ሕማማት ከጉድል ይኽእል።

• ክታበታት፡ ንገሊኦም ብጾታዊ ርክብ ዝመሓላለፉ ሕማማት ንምክልኻል ዝኾኑ ክታበታት ኣለዉ፡ ንኣብነት ኣንጻር ቫይረስ ፓፒሎማ ሰብ (HPV) ዝከላኸለልካ ክታበት። እዚ ኣብ ብዙሓት ሰባት ዘጋጥም ኣዝዩ ልሙድ ብጾታዊ ርክብ ዝመሓላለፍ ሕማም እዩ። ንኣብነት እዚ ናይ ብልዕቲ ጡብ-ኣድጊ ማለት ጥረታት ከስዕብ ይኽእል። መብዛሕትኡ ግዜ ኣካልካ ነዚ ቫይረስ ባዕሉ እዩ ዘወግዶ፣ ኩሉ ግዜ ግን ከምኡ ኣይኮነን። ኣካልካ ነዚ ባዕሉ እንተድኣ ዘይበታተኖ፣ ኣብ ድሒሩ ዝመጽእ ዕድመኻ/ኺ መንሽሮ ማህጸንን፣ ካልኦት ዓይነታት መንሽሮን ከስዕብ ይኽእል እዩ። ኣብ ኔዘርላንድ ዝርከቡ ኣወዳትን ኣዋልድን ክሳብ 18 ዓመት ዝመልኡ ብነጻ ክኽተቡ ይኽእሉ እዮም። ኣብ ኔዘርላንድ ዝርከቡ ቆልዑት ድማ ብኣውቶማቲክ ኣብ ማእከል ክንክን ጥዕና ቆልዑትን መንእሰያትን ክታበት ንኽወስዱ ዕድመ ይቕበሉ። እዚ ዝኸውን ኣብታ እቲ ቆልዓ 10 ዓመት ዝመልኣላ ዓመት እዩ። ክታበት ንምውሳድ 1ይ ዕድመ ኣብ ጽድያ፣ 2ይ ዕድመ ድማ ኣብ ቀውዒ ይቕበሉ። ስለዚ ኣንጻር ቫይረስ ፓፒሎማ ሰብ (HPV) ክታበት ንምውሳድ ባዕላቶም ቆጸራ ምሓዝ ኣየድልዮምን እዩ። እቲ ናይ ዕድመ ደብዳቤ ድማ ውላድካ ክታበት ክወስደሉ ዝኽእል ዕለትን ሰዓትን ዘጠቓልል እዩ። ስለዚ እዚ 2 ክታበታት ኮይኑ፣ ኣብ ሞንጎኡ ናይ ሽዱሽተ ኣዋርሕ ፍልልይ ዘለዎ እዩ። ልዕሊ 18 ዓመት እንተድኣ ኮይንካ፣ ኣብ ሓፈሻዊ ሓኪምካ ወይ ኣብ GGA ክታበት ንኽትወስድ ባዕልኻ ክትሓትት ትኽእል ኢኻ። ብነጻ ድማ ኣይኮነን። እቲ ክታበት ብፍላይ ትሕቲ 26 ዓመት ምስ እትኸውን ውጽኢታዊ እዩ። እዚ ዝኾነሉ ምኽንያት ድማ እቲ ክታበት፣ ኣብቶም ገና ብቫይረስ ፓፒሎማ ሰብ (HPV) ዘይተለኽፉ ሰባት ብዝበለጸ ስለ ዝሰርሕ እዩ። ስለዚ ድማ እዮም ኩሎም ኣብ ኔዘርላንድ ዝርከቡ ቆልዑት ብኣግኡ ነቲ ክታበት ክረኽብዎ ዝኽእሉ። ክታበት ድሕሪ ምውሳድካ እውን፣ ውሑስ ጾታዊ ርክብ ክትገብር ኣለካ።

• ብዛዕባ ጾታዊ ታሪኽካ ምዝራብ፡ ብዛዕባ ጾታዊ ታሪኽኩምን ብጾታዊ ርክብ ዝመሓላለፉ ሕማማት ብዝምልከት ዘለኩም ኩነትን ምስ መጻምድትኹም (መጻምድቲታትኩም) ግልጺን ቅኑዓትን ኩን። እዚ ድማ ብዛዕባ ምክልኻል ዝምልከት ውሳኔታት ኣብ ምውሳድ ይሕግዝ።

• መራፍእ ምክፋል ኣወግዱ፡ ሓሽሻት ትጥቀሙ ምስ እትኾኑ መራፍእ ፈጺምኩም ንኻልእ ሰብ ኣይተካፍሉ። እዚ ናይ ከም ኤች.ኣይ.ቪ ዝኣመሰሉ ብደም ኣቢሎም ብጾታዊ ርክብ ዝመሓላለፉ ሕማማት ሓደጋ ይቕንስ።

• ኮንዶም፡ ኣብ ልዕሊ ብልዕቲ ዝውደይ ረቂቕ መሸፈኒ ጎማ ወይ ፕላስቲክ እዩ። ነዚ ካብ ዝኾነ ፋርማሲ፣ ቤት-መድሃኒትን ካብ ዓበይቲ ሱፐርማርኬታትን ክትገዝእዎ ትኽእሉ ኢኹም። ኮንዶም ውሱን ናይ ኣገልግሎት ዕድመ ከምዘለዎ ድማ ኣስተውዕሉ።

• መከላኸሊ ጥንሲ ከኒና፡ መዓልታዊ እትውሕጦ መድሃኒት እዩ። ጽፍዮ-እንቋቑሖ ንምክልኻል ዝሕግዙ ሆርሞናት ዝሓዘ ድማ እዩ።

• ቀለቤት ውሽጠ-ማህጸን፡ እዚኣ ጥንሲ ንምክልኻል ኣብ ማህጸን እትኣቱው ንእሽቶ ቀልቤት እያ። ሆርሞናውን ዘይሆርሞናውን ቀለቤታት ድማ ኣለዉ።

ጥንሲ ንምክልኻል ክትገብርዎም እትኽእሉ ካልኦት ብዙሓት ነገራት እውን ኣለዉ። ከም ሰብኣይ መጠን እውን። ሓበሬታ ንምርካብ ንሓኪምኩም ሕተቱ።

ብዙሓት ዘይምቹእ ጾታዊ ተሞክሮታት ዘለዎም ሰባት ብዕልግና፣ ፍርሒ፣ ሕርቃንን ጽዩፍነትን ይስምዖም። ወይ ጥፍኣተኛ ዝኾኑ ኮይኑ ይስምዖም፣ ንነብሶም ድማ ይወቕሱ። ናትካ/ኪ ጥፍኣት ኣይኮነን። ንኸምዚ ዝበለ ስምዒት ድማ ተሰኪምክሞ ስቕ ኣይትበሉ። ጽቡቕ ንኽስምዓኩም ክሕግዝኹም ዝኽእሉ ኣማኸርቲ ኣለዉ። ብዛዕባ እዚ ናብ ሓኪምኩም ወይ ናብ ማእከል ጾታዊ ዓመጽ ክትከዱ ትኽእሉ ኢኹም።

'PrEP' ኤች.ኣይ.ቪ. ንኸይሕዘካ ንምክልኻል እትወስዶም ከኒናታት እዮም። መዓልታዊ 'PrEP' ትወስድ። ወይ ድማ ቅድሚ ወይ ድሕሪ ጾታዊ ርክብ ጥራይ። ንሱ ባዕልኻ ኢኻ እትመርጾ። ክትቅይር እውን ትኽእል ኢኻ። 'PrEP' ንዓኻ ዝኸውን' ዶ ይመስለካ? ስለዚ ምስ ሓኪምካ ወይ ምስ GGD ቆጸራ ግበር። ኣንጻር ኤች.ኣይ.ቪ. ዝኸውን 'PrEP' ክትቕበል ትኽእል ምዃንካን ዘይምዃንካን ድማ ምስ ሓኪምካ ተዘራረብ።

'PrEP' ካብ  ኩሎም ሓካይም ክትረክብ ኣይትኽእልን ኢኻ። ሓኪምካ ክሕግዘካ ኣይክእልን ድዩ? ነዚ ክገብር ዝኽእል ካልእ ሓኪም ዝፈልጥ እንተኾነ ሕተቶ። ወይ ድማ ካብ GGD ምኽሪ ሕተት።