ጸጋምን የማንን፡ ፖለቲካ ኔዘርላንድ ብኸመይ ትርድኦ?

'ጸጋም' ከምኡ እውን 'የማን' ዝብሉ ቃላት መበቆሎም ብ1789 ካብ ፈረንሳ እዩ። እዚ እዋን ሰውራ ፈረንሳ እዩ ነይሩ። ኣብ ባይቶ ፈረንሳ፣ እቶም ኩሉ ነገር ክቕይር ዝደልዩ ሰባት ብጸጋም ኮፍ ይብሉ ነበሩ። ንተራ ሰባት ዝያዳ መሰል ክረኽቡ እዮም ዝደልዩ ነይሮም። እቶም ኩሉ ከም ዝነበሮ (ባህሊ) ክጸንሕ ዝደለዩ ድማ ብየማን ኮፍ ይብሉ ነበሩ። ስለዚ እቶም ቃላት ከምዚ እዩ መበገሲኦም። 

ኣብዚ እዋን እዚ ብቐንዱ ብዛዕባ ቁጠባን ሕብረተሰብን ኔዘርላንድ ንምዝራብ ንጸጋምን የማንን ንጥቀም።

ጸጋማውያን ዝኾኑ ሰባትን ሰልፊታትን መንግስቲ ዝዓበየ ግደ ክጻወት ኣለዎ ኢሎም ይኣምኑ። ቀንዲ ሓሳቦም ማዕርነት እዩ። ኣብ ሕብረተሰብ ነፍስወከፍ ሰብ ሃብታም ይኹን ድኻ ርትዓዊ ዕድል ክህልዎ ኣለዎ ዝብል እምነት ድማ ኣለዎም። 

• ኣብ መንጎ ሃብታማትን ድኻታትን ዘሎ ፍልልይ ከጽብቡ ይደልዩ። እዚ ሃብታማትን ዓበይቲ ትካላትን ዝያዳ ግብሪ ከም ዝኸፍሉ ብምግባር ክረጋገጽ ይኽእል እዩ ኢሎም ድማ ይሓስቡ። 

• በዚ ገንዘብ እዚ መንግስቲ ብሉጽ ህዝባዊ ኣገልግሎት ኪህብ እዩ ዚጽዕር። ናጻ ትምህርቲ, ጽቡቕ ክንክን ጥዕና ንኹሉ ከምኡ እውን ሕሱር ናይ ኣውቶቡሳትን ባቡራትን ግልጋሎት ምሕሳብ ይከኣል።

• ጸጋማውያን ኵሉ ሰብ ናይ መነባብሮ ድሕነት ኪህልዎ እዩ ዚጽዕር፣ እዚ ኸኣ ስራሕ እንተ ዘይብልካ ወይ እንተ ሓሚምካ ጸገማት ኬጋጥመካ ኸሎ መንግስቲ ኸም ዚሕግዘካ ዚሕብር እዩ።

• ጸጋማያውያን ሰልፍታት ብሓፈሻ ነቲ ኣህጉራዊ ምትሕብባር ይድግፍዎን ኔዘርላንድ ንኻልኦት ሃገራት ክትሕግዝ ከም ዘለዋ ድማ ይኣምኑ።

የማናውያን ሰባትን ሰልፊታትን መንግስቲ ውሑድ ክገብር ኣለዎ ዝብል እምነት ኣለዎም። እቲ ቀንዲ ኣገዳሲ ሓሳቦም ናጽነት እዩ። ሰባትን ትካላትን ናይ ገዛእ-ርእሶም ምርጫ ናይ ምግባር ናጽነት ክህልዎም ኣለዎ ዝብል እምነት ድማ ኣለዎም። 

• የማናውያን ሰልፊታት ትሑት ግብሪታት ይደልዩ። እዚ ሰባትን ትካላትን ዝያዳ ገንዘብ ከም ዝረኽቡ ዝገብርን፣ ስለዚ ድማ ዝያዳ ክሰርሑ ከም ዘተባብዕን ይኣምኑ። እዚ ንቁጠባ ጽቡቕ እዩ። 

• ናጻ ዕዳጋ ብዝበለጸ ዝሰርሕ መንግስቲ ጣልቃ ምስ ዘይኣቱ እዩ ዝብል እምነት ኣለዎም። ስለዚ ድማ ትካላት እንታይ ከም ዘፍርያን፣ ብኽንደይ ዋጋን ባዕላተን ክውስና ይኽእላ። 

• የማናውያን ንውልቃዊ ሓላፍነት ኣጥቢቖም ይጸቕጥሉ። ዕዉት ንኽትከውን ኣበርቲዕካ ክትሰርሕ ኣለካ። ከምኡ እንተድኣ ገይርካ ድማ ጽቡቕ ዓስቢ ይግብኣካ። 

• የማናውያን ሰልፊታት መብዛሕትኡ ግዜ ኣብ ሃገራዊ ረብሓታት ዘተኮሩ እዮም። ድሕነትን ብልጽግናን ናይ ሃገርና ልዕሊ ኩሉ ይስራዕ።

ብዘይካ ጸጋምን የማንን፣ 'ገስጋሲ' ከምኡ እውን 'ዓቃባዊ' ዝብሉ ቃላት እውን ትሰምዕ ኢኻ። እዞም ቃላት ኣብ ሕብረተሰብ ዝህሉው ለውጢ ብዝምልከት ከመይ ከም እትሓስብ ዘመልክቱ እዮም። ምስ ጸጋምን የማንን ሓደ ዓይነት ኣይኮኑን። 

• ገስጋሲ ማለት 'ንቕድሚት ክትስጉም ምድላይ' ማለት እዩ። ገስጋሲ ኣተሓሳስባ ዘለዎም ሰባት፣ ሕብረተሰብ ክቕየርን ዝያዳ ዘመናዊ ክኸውንን ይደልዩ። ሓደስቲ ሓሳባትን ሕግታትን ይደልዩ። ንኣብነት ማሕበረሰብ LGBTQ+ ማዕረ መሰላት ንክረኽቡ ይድግፉ፣ ከምኡ እውን ንኻልኦት ባህሊታት ርሑዋት ክንከውን ኣለና ኢሎም ይኣምኑ። 

• ዓቃባዊ ማለት 'ባህሊ ምዕቃብ' ማለት እዩ። ዓቃባዊ ኣተሓሳስባ ዘለዎም ሰባት ብዛዕባ ለውጢታት ጥንቁቓት እዮም። ገዲም ሕግታትን ልምድታትን ክብርታትን ሒዞም ክቕጽሉ ይደልዩ። ቀደም ዝሃነጽናዮ ጽቡቕ ምዃኑን ክንሕልዎ ከም ዘለናን ድማ ይኣምኑ።

ብዘይካ ጸጋምን የማንን ዝብሉ ቃላት፣ ሰባት  ብዛዕባ 'ማእከል' ክዛረቡ እውን ሰሚዕካ ክትከውን ትኽእል ኢኻ። እዚ እተን ብንጹር ጸጋም ወይ የማን ዘይኮና ሰልፊታት ዝርከባሉ ቦታ እዩ። 

• ኣብ ማእከል ዝርከባ ሰልፊታት፣ ኣብ መንጎ ሓሳባት ናይ ጸጋምን የማንን ሚዛን ክረኽባ ይጽዕራ። 

• ኣብ ማእከል ዝርከቡ ሰባት ወይ ሰልፊታት መብዛሕትኡ ግዜ ክውንነታውያን እዮም። እዚ ማለት ኣብ ሓሳባቶም ጥራይ ኣብ ክንዲ ምጽናዕ፣ ብቐንዱ ብተግባር እንታይ ከም ዝሰርሕ ይርእዩ ማለት እዩ። 

• ኣብ ኔዘርላንድ 'ማእከል' ኣዝዩ ኣገዳሲ እዩ። ሓንቲ ሰልፊ ንኹሉ ድምጺታት እትረኽበሉ ግዜ ዳርጋ ፈጺሙ ኣየጋጥምን እዩ። በዚ ምኽንያት ሰልፊታት መንግስቲ ንምቛም ብምትሕብባር ክሰርሓ ኣለወን። ስለዚ ድማ እተን ኣብ 'ማእከል' ዝርከባ ሰልፊታት ኣብ መንጎ ጸጋምን የማንን ከም ድልድል የገልግላ። ንኽመሓደሩ ምእንቲ ኸኣ ነንሓድሕዶም ሕድገታት (ስምምዓት) ይገብሩ።